Курган памяці Адама Міцкевіча

27 мая 1924 года ў Навагрудку адбыліся вялікія ўрачыстасці з нагоды пачатку работ па яго ўзвядзенню. Аб значнасці гэтай падзеі сведчыць і тое, што ўдзел у гэтым прыняў прэзідэнт Польшчы.

Штуршком для пачатку работ па насыпанню Кургана паслужыў прыезд на Навагрудчыну у 1922 годзе старэйшага сына А.Міцкевіча Уладзіслава, якому на той час было 86 гадоў.
Пад уражаннем прыезду сына паэта ў Навагрудку узнікла добраахвотнае навуковае таварыства — “Камітэт увекавечвання памяці Адама Міцкевіча” пад кіраўніцтвам тагачаснага ваяводы Уладзіслава Рачкевіча і пад апекай прэзідэнта Польшчы Станіслава Вайцяхоўскага. Першай справай, якую пачаў ажыццяўляць камітэт, стала будаўніцтва помніка А.Міцкевічу. Паколькі ў той час былі фінансавыя складанасці з пабудовай скульптурнага помніка, які не ўступаў бы ўжо пабудаваным, было вырашана ўзвесці помнік у выгладзе кургана, згодна даўняй славянскай традыцыі. На добраахвотныя ахвяраванні навагрудчан у мясцовага землеўладальніка быў выкуплены пляц для кургана на Малым замку.
Біскуп Зыгмунт Лазінскі зачытаў перад прысутнымі Устаноўчы акт, складзены прафесарам Віленскага універсітэта, даследчыкам творчасці А.Міцкевіча Станіславам Пігонем і падпісаны членамі Міцкевічаўскага камітэта. У ім, ў прыватнасці, было напісана: “<...> на вечнае сведчанне павагі і любові, якую польскі народ выказвае свайму прароку, сыну гэтай зямлі, узнесенага веліччу сваёй геніальнасці над людзьмі і часам <...> кіруючыся нязгаснай верай у народ і ў зорку яго прызначэння, і будучым пакаленням прысвячаючы <...> Навагрудскі Камітэт увекавечвання памяці Адама Міцкевіча пастанавіў узвесці курган у Навагрудку на Замкаввай гары, каб ён праз вякі перадаў удзячную памяць землякоў”. (Пераклад мой _ М.Гайба). Затым гэты акт, які быў напісаны на пергаменце, паклалі ў алавяную скрынку і забетаніравалі на месцы будучага кургана-помніка. Першую жменю зямлі ў яго аснаванне кінуў прэзідэнт Польшчы Станіслаў Вайцяхоўскі, за ім – астатнія прысутныя.
Ва ўзвядзенні Кургана бралі ўдзел моладзь, работнікі розных устаноў і арганізацый, вайскоўцы. Прывозілі зямлю са сваіх родных мясцін і шматлікія турысты. Былі факты, калі той, хто не мог прыехаць, а хацеў паўдзельнічаць у насыпанні Кургана, перасылаў невялікую колькасць роднай зямлі поштай, з надпісам на пасылцы “Навагрудак. Зямля для ўвекавечвання памяці А.Міцкевіча”.
Работы па ўзвядзенню Кургана працягваліся сем гадоў. У 1931 годзе, у Навагрудку ў чэрвені месяцы ўпершыню прайшлі “Міцкевічаўскія дні”, у рамках якіх усім удзельнікам насыпання Кургана выдаваўся спецыяльны картонны трохвугольны значок з надпісам “Удзельніку насыпання Кургана Міцкевіча” (Адзін з такіх значкоў захоўваецца сёння ў нашым Доме-музеі А.Міцкевіча).
Урачыстае адкрыццё Кургана адбылося 28 чэрвеня 1931 года з удзелам вядомых літаратараў, вучоных, дэлегацый гарадоў і прадстаўнікоў шматлікіх арганізацый і ўстаноў. Вышыня насыпанага Кургана склала 17 метраў. Абвіваючы Курган, да яго вяршыні была зроблена сцяжынка.
Гэты Курган стаў першым і пакуль адзіным у Беларусі Курганом, насыпаным у памяць чалавека і з’яўляецца адным з самых цікавых для турыстаў месцаў наведвання.

Мікалай Гайба,
Дырэктар Дома-музея А.Міцкевіча ў Навагрудку

Апублікавана ў газ. “Новае жыццё” (г.Навагрудак), май 2004г.

Пры выкарыстанні - спасылка абавязковая.